Else rauter
De uitvoerder
‘Gitzwarte biografie van de man die zonder enig berouw de taken van SS-leider Heinrich Himmler uitvoerde in Nederland’, zo kondigde uitgeverij Boom enige weken geleden Rauter: Himmlers vuist in Nederland van Theo Gerritse aan. In die aankondiging werden met betrekking tot Rauter verder zinsneden als een ‘tweede Alva’ en ‘meest gevreesde en gehate vertegenwoordiger van de Duitse bezetting in Nederland’ gebruikt. Ik kon niet voorkomen dat ik dacht: maar de man zal toch ook wel iets aardigs hebben gedaan? Theo Gerritse, historicus en journalist, had deze gedachte gelukkig ook. Weliswaar maakt hij in navolging van de oorlogspers, naoorlogse rechtspraak en moderne historici het beeld van Rauter eerst nog zwarter dan zwart, hij vraagt zich in de laatste zin van de inleiding van zijn boek toch af of zo’n eenzijdig oordeel kan kloppen.
Alvorens het antwoord te geven, eerst iets algemeners: het feit, waar ook Gerritse op wijst, dat er opmerkelijk weinig onderzoek gedaan is naar de kopstukken van de Duitse bezettingsmacht. Rijkscommissaris Seyss-Inquart, de hoogste macht in bezet Nederland, is redelijk goed bedeeld. Dat geldt niet voor de vier mannen die direct onder hem stonden. De namen van de meesten van hen zijn zelfs nauwelijks bekend. Wie weet wie Friedrich W
Cookie Consent
Na de oorlog is er echter weinig aandacht besteed aan de man met bijnamen als ‘de tweede Alva’ en ‘de gier uit de Alpen’. Theo Gerritse vult deze leemte met de eerste volledige biografie over zijn leven: Rauter. Himmlers vuist in Nederland. Hij promoveert op woensdag 24 oktober aan de Universiteit van Amsterdam.
In zijn proefschrift beschrijft Gerritse het leven van Rauter (), van zijn geboorte in Klagenfurt (Oostenrijk) tot de uitvoering van zijn doodsvonnis in de duinen van Scheveningen.
Eendimensionaal beeld
‘Vreemd genoeg is Rauter inmiddels zo goed als verdwenen uit de nationale herinnering. Naoorlogse historici hadden wel belangstelling voor hun activiteiten, maar niet voor de daders als persoon en hun beweegredenen. Hun aandacht richtte zich eerst op de verzetsstrijders en later op de slachtoffers. Rauter ‘verdient’ alleen al vanwege zijn historische betekenis een biografie. De vraag moet gesteld worden of Rauter meer was dan die eendimensionale, diabolische SS’er,’ vertelt Gerritse.
De promovendus beschrijft niet alleen Rauters periode in Nederland, maar ook zijn Oostenrijkse jaren. In zijn geboorteland had Rauter al een lange carrière achter de rug als straatvechter/politicus voor een van de beruchtste, ultrarechtse vrijkorpsen. Na deelname aan ee
Hanns Albin Rauter
Daarnaast is hij nauw betrokken bij de strijd tegen het verzet, waar hij hard en meedogenloos tegen optreedt. Rauter legt verantwoording af aan Arthur Seyss-Inquart en Heinrich Himmler Heinrich Himmler.
Meer gevreesd en gehaat dan Seyss-Inquart
Waar Seyss-Inquart tijdens de oorlog regelmatig onderwerp van spot is, geldt dat niet voor Rauter. Hij wordt meer gevreesd en gehaat dan Seyss-Inquart. Dit komt onder andere omdat zijn naam onder de affiches prijkt waarop voltrokken doodvonnissen op gijzelaars en verzetsmensen vermeld worden. Daarnaast boezemt zijn hele voorkomen angst in: hij is boomlang en heeft een gezicht vol littekens dat nagenoeg geen emoties verraadt.
Fel antisemiet
Rauter is een fel antisemiet, zoals duidelijk te lezen is in dit citaat dat in zijn biografie staat:
“Het is tekenend voor de radicaliteit van de voormalig Oostenrijker dat hem in Nederland wel lukte wat zelfs de SS in Duitsland niet voor elkaar kreeg: de gedwongen sterilisatie van honderden gemengd-gehuwde Joden.“
Als Generalkommissar probeert Rauter het Nederlandse politieapparaat door middel van reorganisatie en militarisering te nazificeren. Ook komen er eigen nationaalsocialistische nationaalsocialistische politieopleidingen, zoals de Politieofficiersopleiding op He
Wat voor een persoon was Hanns Albin Rauter? Die vraag stond centraal tijdens de eerste bijeenkomst van de lezingenreeks Helden en Schurken van , georganiseerd door Historisch Nieuwsblad, Verzetsmuseum Amsterdam, NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, en NTR/VPRO. Historisch Nieuwsblad-redacteur Bas Kromhout sprak met biograaf en journalist Theo Gerritse en psychiater Martin Willems over SS’er Rauter.
Emotieloos
Tijdens het schrijven van de biografie over Rauter kwam Gerritse erachter dat er geen persoonlijk bronnen over het gevoelsleven van de höhere SS- und Polizeiführer zijn. ‘Het is niet makkelijk om een biografie te schrijven over iemand die zich totaal niet emotioneel blootgeeft in de bronnen’, zegt Willems. De psychiater hielp Gerritse hiervoor een oplossing te vinden. ‘Als een persoon geen emoties toont, dan is er altijd nog een patroon te herkennen in zijn optreden.’ Rauter zag zichzelf als een soldaat die zijn opdrachten perfect moest uitvoeren, had een extreme zelfcontrole en maakte zich naar buiten toe belangrijker dan hij daadwerkelijk was. Zo loog hij bijvoorbeeld tegen zijn meerderen in Berlijn over de hoeveelheid Joden die vanuit Nederland op transport waren gezet.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Begrijp het heden, begi