Schelling
Ontmoeting met Hölderlin
(Categorie: Essays)
Een verwarrende belevenis
Toen Joke en ik in oktober de oude universiteitstad Tübingen bezochten, bestegen we ook de trappen van de Hölderlin-turm; links op de foto, gelegen aan de Neckar.
Daarboven in zijn torenkamer had ik een van de meest verwarrende belevenissen van mijn leven. Die ervaring hing samen met mijn godsdienstige achtergrond, met mijn vooringenomenheid over mij onbekende theologische en filosofische denkwijzen, en in het bijzonder met het feit dat ik vaak nadenk over dood en leven. Ik was erg onder indruk van het verhaal over Hölderlins leven, waar ik weinig van wist, maar waar op deze plek geen ontkomen aan was.
Hölderlin had mij namelijk nooit erg aangesproken. Hij was mij vooral bekend als dichter, maar op dat terrein hield ik mij bijna alleen bezig met Nederlandse naoorlogse dichters. En zijn filosofische achtergrond had toen mijn belangstelling niet, al hadden wij ons wel met een leesgroep door de Phänomenologie des Geistes uit van zijn studievriend Hegel geworsteld.
Hölderlin had een beloftevolle jeugd en stond goed bekend bij andere filosofen. Hij studeerde in de tijd van de Franse Revolutie, die de gemoederen in heel Europa in beweging bracht. Hölderlin en zijn
Een klassieke schrijver
Eind werden honderdduizend dichtbundels van Hölderlin als kerstcadeautje naar soldaten aan het oostfront gestuurd. Ook wie niet met deze hooggestemde gedichten vertrouwd is snapt meteen dat ze voor ons lastig te rijmen zijn met het grootschalig geweld in Rusland, de onvoorstelbare honger, de gruwelijke kou, de eindeloze executies en de beestachtige wreedheden van dat strijdtoneel, met alleen al een miljoen burgerslachtoffers in het dan nog steeds belegerde Leningrad.
Om de jaar geleden geboren Hölderlin te herdenken valt een betere opening te verzinnen dan deze door Rüdiger Safranski terloops genoemde poëziebloemlezing, door de enorme oplage antiquarisch overigens nog goed verkrijgbaar. Het is alsof je Nietzsche introduceert aan de hand van die even idiote oplage van exemplaren van Also sprach Zarathustra, voor Duitse soldaten in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog.
Tegelijk zou het raar zijn het tot bezieling oproepende taalgebruik helemaal los te willen zien van de even complexe als heftige Duitse geschiedenis waar ze het merg van vormen. Dat is iets anders dan al dat werk in één klap te veroordelen als oorlogszuchtig of als uiting van dubieuze politieke sentimenten. Zo verwelkomde Hölderlin als republikein met zijn later beroemd geworde
Het raadsel Hölderlin naderbij gebracht
Wat was de Duitse dichter Friedrich Hölderlin () nu eigenlijk? Een heilige, een waanzinnige, het ‘lichtend voorbeeld’ van Nietszsche of de dichter van het ‘goddelijk vuur’, die goed in de kraam paste van de nazi’s om de moraal aan het oostfront op te vijzelen? ‘Goddelijk vuur spoort aan ook, bij dag en bij nacht / Om op te breken. Kom dan! Dat wij het opene schouwen’, klinkt het bezield in zijn elegie ‘Brood en wijn’. Ofschoon de tijd hem tot een klassieke schrijver in de Duitse literatuur heft bestempeld, wordt zijn leven en werk nog altijd als een raadsel, een mysterie, beschouwd.
Hoe je Hölderlin ook wilt benaderen en interpreteren, voor dat ‘goddelijk vuur’ kun je niet ongevoelig blijven, waarschuwt filosoof-historicus Rüdiger Safranski, die eerder al boeken schreef over Heidegger, Schiller, Schopenhauer, Goethe, Nietzsche en E.T.A. Hoffmann, al in de eerste regels van zijn nieuwste biografie. Je moet je er als lezer in elk geval niet door af laten schrikken. Wat is dat dan voor vuur dat in het leven en de poëzie van Hölderlin brandt? Het is deze centrale vraag van waaruit Safranski ‘kruidje-roer-me-niet’ Hölderlin omzichtig probeert te benaderen.
Kloosterleven
Al heel vroeg in zijn leven heeft zijn moeder zijn levenspad uitgesti
Stretto &#; Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.
Friedrich Hölderlin (), geldt nu als een klassieke schrijver in de Duitse literatuur, maar zijn literaire kwaliteit werd pas in de twintigste eeuw ontdekt. Dankzij alweer atlas contact, is er nu de nieuwe biografie in Nederlandse vertaling. Een must!
Friedrich Hölderlin () was eigenlijk voorbestemd om predikant te worden, maar hem stond al vroeg slechts één ideaal voor ogen, nl. dichter zijn en zijn idealen uitdragen door middel van zijn poëzie. Hij leefde in politiek verwarrende tijden: de Franse Revolutie, de teloorgang ervan, de restauratie van oude waarden. Hij, bezield door grote politieke, poëtische en persoonlijke visioenen, wist er geen raad mee, raakte in de versukkeling, werd opgenomen in een psychiatrische inrichting en na een jaar als ongeneeslijk ontslagen, waarna hij de rest van zijn leven, 36 jaar lang, in een torenkamer in Tübingen leefde. Hij schreef een roman, Hyperion, en een aantal gedichten maar zijn literaire kwaliteit werd pas in de twintigste eeuw gezien. Rüdiger Safranski geeft in deze nieuwe biografie een zeldzaam afgewogen, indringend en verhelderend beeld van Hölderlin.
“Als Hölderlin later op zijn leven terugkeek”, zo lezen we, “leek het hem alsof hij altijd a
De zin van de waanzin
Een nieuw lied van Friedrich Hölderlin
Hans van der Ploeg
Es war mir nötig, nach manchen Erschütterungen und Rührungen der Seele mich festzusetzen, auf einige Zeit
Hölderlin in een brief aan Böhlendorff, november
Volgens de overlevering leed de Duitse dichter Friedrich Hölderlin () aan een geestesziekte. Sommige interpreten bestrijden die opvatting en benadrukken dat Hölderlins eigenzinnig taalgebruik niet alleen kenmerkend was voor zijn verlangen naar vrijheid, maar ook voor zijn manier van dichten. De waarheid, argumenteert Hans van der Ploeg, ligt waarschijnlijk in het midden.
De Duitse schrijver Peter Härtling publiceerde een inspirerende roman over Friedrich Hölderlin, waarin hij een overtuigend en levendig portret van de dichter schetst. Härtling bracht een groot deel van zijn jeugd in het Zuid-Duitse Nürtingen door en dat voel je meteen in zijn boek. Als in een film zie je de kleine Fritz door de steegjes van Nürtingen lopen en je hoort hem in het Zwabisch met zijn moeder bekvechten. Je kunt aan alles merken dat Härtling vertrouwd is met de streek en met de mensen daar. Zo moet Hölderlin eruit hebben gezien: bruine ogen, donker haar, een bleek gelaat, me