Manon gropius

Het bijzondere leven van componist Alma Mahler-Werfel

Haar ambitie is om een grote opera te componeren, maar zover komt het niet met Alma Mahler-Werfel. Een verhaal over wispelturige buien, onaangename trekken en beroemde minnaars en echtgenoten voor wie Alma een muze was.

Voor de zeventigste verjaardag van Alma Mahler-Werfel, zoals ze zichzelf noemt, in , pakken haar vrienden flink uit. Er wordt een vriendenboek gemaakt waaraan maar liefst 77 mensen een bijdrage leveren. En dat zijn niet de minsten.

Het gaat van ex-echtgenoot architect Walter Gropius en voormalig minnaar, schilder Oskar Kokoschka naar schrijver Thomas Mann, componist Igor Stravinsky, oud-Oostenrijkse bondskanselier Kurt von Schuschnigg en nog veel anderen. Het boek geeft een goede indruk van hoe kunstzinnig, groot en prominent de kennissenkring van de jarige is.

Geluk en wanhoop

Door het boek bladerend moet haar leven aan haar voorbij zijn getrokken. De toppen, de dalen. Haar kortstondige periodes van geluk, haar regelmatig terugkerende wanhoop, haar verveling. Misschien denkt ze ook aan de fouten die ze maakte. Op dit moment in haar leven is ze al twee keer weduwe geworden en heeft ze drie van haar vier kinderen overleefd.

In de prachtigste huizen woonde ze; alles heeft ze achtergelaten om als zestig

Echtgenote, minnares en muze

De Duitse historicus Oliver Hilmes schreef in de goed gedocumenteerde biografie Witwe im Wahn over Alma Schindler (). Dit ‘mooiste meisje van Wenen’, die zelf componeerde, was de vrouw van niet de minsten. Alma was getrouwd met de componist Gustav Mahler, de architect Walter Gropius en de schrijver Franz Werfel én had tal van relaties, onder meer met kunstenaar Oskar Kokoschka. Haar rij minnaars laat zich lezen als een lexicon van prominenten uit de eerste helft van de twintigste eeuw. De Oostenrijkse was een buitengewone persoonlijkheid. Voor de een was ze ‘muze van de vier kunsten’, iemand die genieën inspireerde tot grootse werken. Voor anderen was ze een secreet, een excentrieke intrigante en een femme fatale.

Na een hagiografische autobiografie Mein Leben en weinig kritische biografieën die er min of meer op leunden, heeft Oliver Hilmes een meer kritische levensbeschrijving genoteerd. Als eerste kon hij beschikken over de originele dagboekaantekeningen die Alma haar hele leven heeft bijgehouden. De dagboeken vertellen niet alleen over een dappere en controversiële vrouw, maar ook details uit het leven van haar tijdgenoten, echtgenoten en geliefden. Het hele sociale, artistieke en politieke establishment van Oostenrijk en Duitsland is ve

Alma Mahler-Werfel

Wie was Alma Mahler-Werfel?

Alma Mahler-Werfel was een Oostenrijkse componist, die op latere leeftijd naar de Verenigde Staten emigreerde. Ze was getrouwd met Gustav Mahler die haar verbood te componeren. Ontzettend jammer, want ze componeerde de mooiste liederen. Overigens is er niet veel meer te beluisteren, want de rest van haar oeuvre heeft ze vernietigd of is tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan.

Snelle weetjes over Alma Mahler-Werfel

  • Geboren: 31 augustus , Wenen (Oostenrijk)
  • Gestorven: 11 december , New York (Verenigde Staten)
  • Bekendste stukken: 17 liederen, waarvan er een paar georkestreerd werden door andere componisten

Alma Mahler-Werfel wordt vaak gezien als de vrouw van. Geheel ten onrechte, want als componist had ze een unieke stem. Ze groeide op in Wenen als dochter van landschapsschilder Emil Jakob Schindler en zangeres Anne Sofie von Bergen. Vooral haar vader stimuleerde haar muzikale vaardigheden. In haar biografie zegt Mahler-Werfel daarover: "Mijn vader was uiterst muzikaal! Hij had een prachtige zangstem, een heldere tenor, en hij zong met grote vaardigheid liederen van Schumann. Zijn conversatie was altijd boeiend en nooit alledaags."

Middeleeuwse houten Sint-Jozef

Ze had een goede band met haar vader. Zijn

Secreet, intrigante en femme fatale

De getalenteerde schoonheid die van echtgenoot Gustav Mahler een componeerverbod kreeg opgelegd en leed onder zijn absolutistische natuur dan wel zijn impotentie, de muze van Walter Gropius, Oskar Kokoschka en Franz Werfel, grande dame, femme fatale, martelares: de Alma Mahler-fabels zijn hardnekkig. Hoewel ze door sommigen wel degelijk werd gehaat – Theodor W. Adorno noemde haar ‘het monster’, de Oostenrijkse schrijfster Gina Kaus ‘de slechtste mens die ik heb gekend’ – maakten bewonderende ooggetuigen en minnaars als Werfel haar tot doelwit van hooggestemde liefdesbetuigingen. Werfel, die het van tot zijn dood in met haar wist uit te houden, kwalificeerde haar als ‘de schenkster van het leven, hoedster van het vuur’.

Dat ze met haar talent voor pr en intimiderende persoonlijkheid in niet onaanzienlijke mate aan die reputatie bijdroeg, blijkt uit de goed gedocumenteerde en bij alle objectiviteit nietsontziende biografie Witwe im Wahn van Oliver Hilmes (). Het boek laat zien hoe Alma in de jaren vijftig alles in het werk stelde om de ghostwriters van haar herinneringen haar zwartste kant te laten verbloemen: een diepgeworteld antisemitisme.

Het tekent de status quo in de Almakunde dat we, dankzij de grondigheid van zijn research, pas

Alma Mahler

Liefde en leed

Vanaf jonge leeftijd werd Alma omringd door kunstenaars; haar stiefvader Carl Moll was een oprichter van de Weense Sezession-beweging. Onder deze kunstenaars vond Alma vele aanbidders. Gustav Klimt probeerde haar al te verleiden toen ze slechts vijftien was, waar Carl Moll een stokje voor stak. Hierna had ze relaties met Alexander Zemlinksky, Gustav Mahler, Walter Gropius, Oscar Kokoshka en Franz Werfel. Voor veel van deze kunstzinnige mannen gold ze als muze. Pas sinds de laatste jaren is er ook aandacht voor haar eigen muziek.

Gustav Mahler

Op 7 november was ze aanwezig bij een diner, waar ze in gesprek raakte met de chef-dirigent van de Weense opera, Gustav Mahler. Ze snauwde hem af omdat Zemlinsky nog geen antwoord had ontvangen op zijn ingestuurde ballet Triumph der Zeit. Mahler nodigde haar hierop uit de volgende ochtend een repetitie van een Offenbach-ballet bij te wonen.

Het was het begin van een zeer pragmatische relatie. Mahler zocht een vrouw die voor hem zou kunnen zorgen en hem zou steunen in zijn artistieke carrière. Alma zou later beweren dat hij haar zelfs dwong het componeren op te geven, iets dat niet met zekerheid valt te zeggen. Stoppen met componeren deed ze in ieder geval, en van de voltrekking van het huwelijk i